با نفسی که هر لحظه دل به میلی می سپارد، مبارزه کردن کار آسانی نیست. رها شدن از شرّ نفس و گام برداشتن در راه انسانیت چیزی نیست که به آسانی نصیب کسی شود وگرنه پیامبر اکرم(ص) از آن به جهاد اکبر تعبیر نمی کردند.

حضرت بر جمعی از جوانان که مشغول وزنه برداری بودند گذشت. چون آنان را دید ایستاد و تماشا کرد، سپس فرمود: «قهرمان کسی است که بر نفس خود غالب آید». نیز به کسانی که از جنگ با مشرکان برگشتند، فرمود که این جهاد اصغر (کوچک) بود که پیروز شدید، اما جهاد بزرگ تر باقی مانده است، که جهاد با نَفْس است.

ای شهـان کُشتیـم مـا خصـم برون                     مـاند خصمـی زو بتـر در انـدرون

کشتن این، کار عقل و هوش نیست                    شیر باطن سخـره خرگـوش نیسـت

قَـدْرجعنـا مـن جهـاد الاصغـریم               بـا نبـی انـدر جهــاد اکبـریـــم

قوّتی خواهم ز حق دریا شکــاف                        تا به ناحق بر کنـم این کوه قــاف

از این داستان و شعر به خوبی آگاه می شویم این مبارزه و تلاش تنها در برهه و مقطعی از زمان و در برابر رویداد یا مسئله خاصی نیست. هنگامی که از این وضع بیرون آییم، در امتحان و آزمون و مبارزه و تلاش دیگری واقع می شویم یا هستیم. در هر حال زندگی تلاش و مبارزه با هوای نفس و خواسته های شیطانی است، و در هر زمان و هر آن با آن ها درگیر هستیم و در هر پیروزی قدمی به سوی تکامل برداشته ایم.

بدون تردید برای مبارزه با نفس سرکش که امام سجاد(ع) از دست او به درگاه خدا شکایت می برد،(1) پشتوانه محکمی از بصیرت و ایمان و برنامه ریزی لازم است. البته دوران جوانی بهترین دوران سازندگی است، چون در این دوران، جوان قدرت بسیاری در اختیار دارد، از طرف دیگر صفات و عادات زشت، رسوخ کامل نیافته و ترک آن ها آسان تر است. خودسازی و ترک گناه به نظر علمای اخلاق منوط به چهار برنامه است:

1ـ‌مشارطه، یعنی با خود شرط کنید که گناه نکنید و این پیمان را با خود ببندید.

2ـ مراقبه: در طول روز همواره مراقب اعمال خود باشید و با در نظر گرفتن خدا از گناه فاصله بگیرید. در این باره لازم است از آن چه می دانید شما را به گناه می کشاند، دوری ورزید، مثل دیدن فیلم یا نگاه به نامحرم. البته این امر در آغاز مشکل است، ولی به تدریج به آن خو می گیرید. از محیط آلوده و معاشرت با دوستان فاسد و گناهکار و صحنه های تحریک کننده دوری کنید.

3ـ محاسبه: در آخر شب کار روزانه خود را بررسی کنید و اگر اشتباهی کرده اید، نفس خود را مؤاخذه نمایید و تصمیم بر ترک گناه بگیرید.

4ـ معاتبه: پس از این که به گناه خود اقرار کردید، نفس خود را سرزنش کنید و حتی مجازات نمایید، مثلاً تصمیم بگیرید اگر فلان گناه را تکرار کردم، روزه بگیرم یا صدقه دهم.

در مورد نگاه به نامحرم باید بگوییم اگر نگاه به قص لذّت بردن باشد، به فتوای همه فقها حرام است، ولی اگر به قصد لذت بردن نباشد، اشکالی ندارد. تشخیص این موضوع با خودتان است، ولی توجه داشته باشید چه بسا شیطان با موجّه جلوه دادن، انسان را متقاعد کند به نامحرم نگاه کند و یا کار خود را توجیه نماید، اما با دقت می توان فهمید انگیزه نگاه کردن چیست. نگاه شهوت آمیز معمولاً با خیره شدن و تکرار نگاه همراه است اما نگاه غیر شهوت آمیز، نگاه گذرا و بدون توجه و خیره شده است. سعی کنید حتی برای تجسس نگاه نکنید، چون این امر مقدّمه گناه را فراهم می کند. در مورد کنترل نگاه مطالبی را مطرح کرده ایم. با دقت مطالعه کنید و به کار ببیندید.

در مورد آمادگی برای کنکور نیز مطالبی را جداگانه می فرستیم. در مرحله اوّل باید هدف خود را مشخص کنید، پس از آن تصمیم خود را با برنامه ریزی منطقی و حساب شده، نیز با تمرکز حواس و به کار بستن روش مطالعه، عملی سازید.

پی نوشت ها:

1.       مفاتیح الجنان، مناجات الشاکین.